Ανταρκτική | Claire Keegan

Ανταρκτική (2024), Claire Keegan, μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδόσεις Μεταίχμιο

Η Claire Keegan είναι μια από τις αγαπημένες φωνές της σύγχρονης λογοτεχνίας. Στην Ελλάδα έχουν μεταφραστεί κι εκδοθεί τρεις σύντομες νουβέλες της, «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά», «Τα τρία φώτα» και «Πολύ αργά πια». 

Την προηγούμενη εβδομάδα στην κινηματογραφική λέσχη της πόλης όπου διαμένω είχα τη χαρά να παρακολουθήσω την ομώνυμη με την πρώτη νουβέλα ταινία του Tim Mielants με πρωταγωνιστή τον Cillian Murphy, που έπαιζε πραγματικά με την ψυχή στο πρόσωπο, μια υποκριτική βασισμένη σε συγκλονιστικές εκφράσεις, μορφασμούς και παύσεις. (Να με συγχωρείτε, δεν κάνω κριτική κινηματογράφου, αλλά αυτό που παρακολούθησα ήταν αθεράπευτα γοητευτικό, για να μην το αναφέρω.) Παλαιότερα εδώ είχα γράψει για τις τρεις αυτές νουβέλες στις παράλληλες αναγνώσεις: https://influencemag.gr/parallel-reading/

Τον Δεκέμβρη κυκλοφόρησε στα ελληνικά η συλλογή διηγημάτων της Claire Keegan «Ανταρκτική», που γράφτηκε πριν από τα τρία που προαναφέρθηκαν, αποτελεί το λογοτεχνικό – εκδοτικό ντεμπούτο της στην Ιρλανδία, της χάρισε το πρώτο της βραβείο -ακολούθησαν πολλά!- και είναι μια συλλογή μικρών διαμαντιών. Περιλαμβάνει δεκαπέντε διηγήματα. Τα διηγήματα αυτά είναι πυκνά, με ιστορίες εξαιρετικά δομημένες, τόσο αριστοτεχνικά, ώστε στις λίγες τους σελίδες να διαγράφεται εμβριθώς το ήθος των ηρώων, οι ιδιαιτερότητες, οι ιδιοτροπίες, οι φόβοι, οι προσδοκίες και τα κίνητρα των πράξεών τους. Οι ιστορίες ισορροπούν ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, στη ζωή και στην παθητική παρακολούθησή της, καθώς περνά σαν κάτι που δεν αφορά τους ήρωες ώσπου να ξυπνήσουν από τον λήθαργο, στη ζωή και το πάθος, το συναίσθημα, την παρόρμηση. Ο ιστός τους υφαίνεται με μαεστρία και η υπαινικτική γραφή, η ακριβολεξία, η απουσία περισσών γλωσσικών στολιδιών, η κοφτερή ματιά, αυτό το οξύμωρα δυνατό -σε σχέση με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και το ύφος της γραφής- «χαστούκι» στην πατριαρχία και σε στερεότυπα βαθιά ριζωμένα στον χρόνο και στον χώρο τους αδύνατον να αφήσουν ασυγκίνητο το αναγνωστικό κοινό.

Ως προς τον χώρο, οι ιστορίες διαδραματίζονται στην ιρλανδική επαρχία ή στον καυτό αμερικανικό νότο. Ως προς τον χρόνο, πρόκειται για ιστορίες που, παρότι δίνουν την αίσθηση ότι θα λάμβαναν χώρα σε παλαιότερες εποχές, εντούτοις είναι άχρονες, θα έλεγα ότι είναι τόσο διαχρονικός ο χαρακτήρας τους που με τσάκωσα να ανατριχιάζω και να ταυτίζομαι με τα πρόσωπα σε πολλές στιγμές. Στα διηγήματα αυτής της συλλογής οι σχέσεις των ανθρώπων είναι εύθραυστες, επισφαλείς, επικαλύπτονται από μια κρούστα ονείρου ή εφιάλτη. Η τύχη έχει τρομαχτικές συνέπειες για τα πρόσωπα και τις ζωές τους. Παρά τον χαμηλόφωνο τόνο της γραφής της, οι ηρωίδες και οι ήρωες των ιστοριών «φωνάζουν» τις ιστορίες τους, επιβάλλουν τις πραγματικότητές τους, μαγνητίζουν, όχι το βλέμμα, αλλά την ψυχή των αναγνωστριών και των αναγνωστών.

Ήδη από το πρώτο διήγημα -που, ειρήσθω εν παρόδω, είναι συγκλονιστικό- η «ευτυχισμένη στον γάμο της γυναίκα», η ανώνυμη, η οποιαδήποτε στη θέση της θα κάνει ένα ταξίδι – απόδραση από τη συμβατική της καθημερινότητα, την κοινή της ζωή, για να καταλήξει ματαιωμένη﮲ θα αναζητήσουμε μαζί της την επιστροφή σ’ αυτήν τη σύμβαση. Η Κορντέλια, στο δεύτερο διήγημα, θα περιμένει τον γιατρό, τον έρωτά της, την Πρωτοχρονιά﮲ μα, θα έρθει; Παρακάτω, μια νταντά θα βρεθεί από την προβλήτα της λίμνης στον νότο, στο Μανχάταν, για να πάρει ένα μάθημα και να δώσει ένα ακόμη. Ο ερωτιάρης Τζιμ θα βιώσει ένα πεπρωμένο αναπάντεχο και θα πληρώσει ακριβά το φρικτό του πάθος. Η Έλεν ξέρει πια πολύ καλά πώς μεγαλώνουν οι γυναίκες της οικογένειάς της, πώς γερνούν, κι αποδέχεται χωρίς φόβο το χειρότερο σενάριο. Ο Σμέδερς και η Κόρα θα πάψουν απότομα τις ιδιοτελείς τους συνευρέσεις όταν διαπιστώσουν πόσο κοντά ήταν στο μοιραίο. Η Ρόμπιν και τα παιδιά του νέου της συντρόφου θα δεχτούν μιαν αναπάντεχη επιδρομή.

Καθώς διάβαζα το διήγημα

«Περίεργο όνομα για αγόρι» «σκόνταψα» στην επικαιρότητα της γονεϊκότητας από επιλογή ή από τύχη κι ένα κύμα συνειρμών και προβληματισμών για τις αμβλώσεις, τις γεννήσεις, το ποιοι έχουν δικαίωμα να έχουν λόγο γι’ αυτά τα πολύ σοβαρά πράγματα, μια άφατη αγωνία με πλημμύρισαν.

Η Ρόζλιν ψάχνει έναν αισιόδοξο και ολίγον μεθυσμένο Γκάρθι στις αγγελίες﮲ θα κάνουν μαζί μιαν επικίνδυνη τσουλήθρα στο λούνα παρκ. Στο «Άνδρες και γυναίκες» ένα ζευγάρι έχει προ πολλού χάσει την τρυφερότητα, ενδεχομένως την αγάπη﮲ η γυναίκα παλεύει με τα στερεότυπα της «φυσιολογικής οικογένειας» και το αίσθημα της αξιοπρέπειας.

Ένα εξαίρετο δείγμα της ενδελεχούς ηθογράφησης των ηρωίδων αποτελεί το διήγημα «Οι αδερφές». Εδώ η Μπέτυ κι η Λουίζα δομούνται καταρχάς κι αποδομούνται εν συνεχεία μέσα από μια πραγματική ακτινογραφία της ψυχής τους. Δεν μπορείς παρά να μην «χειροκροτήσεις» την Μπέτυ στην τελευταία σελίδα. Τέτοιο είναι το επίπεδο ταύτισης! Ο Γκριρ, ο Χάνσον, η Λίλι κι ένας άνδρας κι ένα έγκλημα. Ο Τζερεμάια Ιεζεκιήλ Ντεβερέ, ο Μπουτς, μια γυναίκα κι ένα έγκλημα και τα πράγματα που δεν είναι ποτέ όπως φαίνονται. Μια αγροικία, μια γυναίκα κι ο γιος της κι ένα ατύχημα και μια πυρκαγιά που έπρεπε να είχε ξεσπάσει νωρίτερα. Και στο τέλος ο άτυχος και καημένος Φρανκ Κόρσο, ο Φρανκ που φορτώνεται την ευθύνη για μιαν εξαφάνιση, φορτώνεται τη σιωπή, λυτρώνεται μέσα από την έκφραση του θυμού της Ελίζαμπεθ εναντίον του.

Αυτές κι αυτοί είναι τα πρόσωπα που βιώνουν όσα με μεγάλη δεξιοτεχνία σκαρφίζεται γι’ αυτούς η Keegan σαν την τρισυπόστατη Μοίρα.

Υ.Γ.: Εξομολογούμαι ότι η σπουδαία λογοτεχνική παράδοση της Ιρλανδίας, οι γοητευτικοί άνθρωποι, τα κατακόκκινα μαλλιά τους, η μουσική, τα πανέμορφα τοπία, μα, πολύ, πάρα πολύ οι ιστορίες της Keegan έβαλαν στο πλάνο των μελλοντικών ταξιδιών μας αύτην τη μακρινή χώρα του βορρά.