Click

‘’Dia de Los Muertos’’… μια βαθιά πνευματική και πολύχρωμη γιορτή!!

Art, Love Μοιρώτσου Βίκυ 1003

Ο θάνατος αποτελούσε πάντοτε ένα από τα κορυφαία υπαρξιακά ζητήματα. Για κάποιους φαντάζει κάτι άγνωστο και τρομαχτικό, ενώ άλλοι είναι περισσότερο συμφιλιωμένοι με την ιδέα. Ο Περικλής Κοροβέσης έχει γράψει: “Γι’ αυτό σου λέω, ξέρω πώς θα είναι ο θάνατος. Μια απλή βραδιά, όπως οι άλλες”. Κι αν σου έλεγα ότι σε κάποια μέρη του κόσμου υπάρχει μια ειδική γιορτή για τους νεκρούς και τον θάνατο; Πρόκειται για την “Día de Los Muertos”, την Ημέρα των Νεκρών, μια παραδοσιακή και πολύχρωμη γιορτή που λαμβάνει χώρα σε όλο το Μεξικό, ιδιαίτερα στις κεντρικές και νότιες περιοχές: τη Γουατεμάλα, την Ονδούρα, τη Νικαράγουα και το Ελ Σαλβαδόρ, καθώς και σε άλλες περιοχές του κόσμου, από ανθρώπους κεντροαμερικανικής καταγωγής. Γιορτάζεται στο τέλος του Οκτώβρη και στις αρχές Νοεμβρίου, περίοδος η οποία συμπίπτει με την ολοκλήρωση του ετήσιου κύκλου της καλλιέργειας καλαμποκιού. Πριν τον αποικισμό των Ισπανών τον 16ο αιώνα, εορταζόταν στην αρχή του καλοκαιριού. Σταδιακά συσχετίστηκε με τις: 31 Οκτωβρίου, 1 και 2 Νοεμβρίου, ώστε να συμπίπτει με τον εορτασμό του Halloween, των Αγίων Πάντων και την ημέρα των Ψυχών.

Στις χώρες της Κεντρικής Αμερικής η Ημέρα των Νεκρών είναι αργία. Αποτελεί μια γιορτή που περικλείει όλη την πνευματικότητα ενός λαού που λατρεύει τους νεκρούς του, με τρόπο που δείχνει συγχρόνως πόσο βαθιά αγαπάει τη ζωή. Χιλιάδες άνθρωποι με εντυπωσιακά κουστούμια και νεκρικό μακιγιάζ συγκεντρώνονται στους δρόμους του Μεξικού για να τιμήσουν αυτούς που έχουν φύγει από τη ζωή. Ντύνονται και βάφονται σαν σκελετοί, όχι για να τρομάξουν τους άλλους, αλλά για να γιορτάσουν τη συμφιλίωση με το θάνατο. Οι προϊσπανικές τελετουργίες εναλλάσσονται με τις φαινομενικά γνωστές συνήθειες των Καθολικών και το θέαμα συναρπάζει! Ο θάνατος διακωμωδείται μέσω των χρωμάτων και των ήχων… Το σκοτάδι ξορκίζεται με εορτασμούς! Σε κάθε γωνιά του Μεξικού, πλήθος ανθρώπων συγκεντρώνεται για να τραγουδήσει και να χορέψει, τιμώντας τους νεκρούς, σε δρόμους και νεκροταφεία.

Είναι μια γιορτή γεμάτη συμβολισμούς προς τιμήν αγαπημένων προσώπων που έχουν φύγει από τη ζωή. Δεν πρόκειται για μια μεξικάνικη εκδοχή του Halloween, αλλά για μια βαθιά παραδοσιακή, πολιτιστική γιορτή, της οποίας οι ρίζες βρίσκονται στον πολιτισμό των Αζτέκων, καθώς και πολύ παλαιότερα στην εποχή των Τολτέκων και των Ναχούα. Τότε, το πένθος θεωρούνταν ασέβεια προς τους νεκρούς και ο θάνατος αποτελούσε ένα φυσικό στάδιο στη συνέχεια της ζωής. Οι νεκροί συνέχιζαν να αποτελούν κομμάτι της κοινότητας, μέσω του πνεύματός τους και της μνήμης τους.

Η γιορτή ξεκινάει στις 31 Οκτωβρίου, συμπίπτει με τη γιορτή των Αγίων Πάντων (All Saint’s Day) την 1η Νοεμβρίου και κορυφώνεται την Ημέρα των Ψυχών (All Soul’s Day) στις 2 Νοεμβρίου. Η 1η Νοεμβρίου ονομάζεται “The Day of Nuestros Angelitos” και είναι αφιερωμένη στα νεκρά παιδιά. Oι συγγενείς ετοιμάζουν για εκείνα προσφορές με λουλούδια και άσπρα κεριά, με το λευκό χρώμα να συμβολίζει την αγνότητα των αθώων ψυχών τους. Οι προσφορές στολίζονται με πολύχρωμα παιχνίδια, έτσι ώστε όταν φτάσουν οι ψυχές των παιδιών να μπορούν να παίξουν, όπως έκαναν και όταν ήταν στη ζωή. Στα χωριά οι τελετές και οι παραδόσεις είναι βαθιά συναισθηματικές και διαρκούν όλο το 24ωρο. Ταξιδιώτες από όλη τη χώρα φθάνουν έως εκεί για να χαιρετήσουν τους νεκρούς τους για μία ακόμη φορά.

Η Ημέρα των Ψυχών (2 Νοεμβρίου) γιορτάζεται με κατάνυξη, ωστόσο, επικρατεί παράλληλα ένα κλίμα χαράς και ευδαιμονίας. Στην Πόλη του Μεξικού πραγματοποιείται μεγαλειώδης παρέλαση, με εκατοντάδες χιλιάδες να ξεχύνονται στους δρόμους για να τιμήσουν τους αγαπημένους τους νεκρούς. Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν παρελάσεις με άρματα, πολύχρωμα μοτίβα, τα “papel picado” (πολύχρωμες χάρτινες κατασκευές, που συχνά δένονται μαζί για να διακοσμήσουν τους δρόμους), χορούς και τραγούδια των Mariachi, αλλά και αρκετά τοπικά εδέσματα και γλυκά (όπως τα Dulces Morelianos), συνοδευόμενα από τα μεθυστικά αρώματα της τεκίλας. Τα πιο γνωστά σύμβολα είναι τα Κρανία (Calaveras) και οι Σκελετοί (Calacas), που εμφανίζονται παντού ως γλυκά, μάσκες παρελάσεων, φιγούρες και διακοσμητικά. Οι παραδόσεις της ημέρας των νεκρών περιλαμβάνουν την κατασκευή ιδιωτικών βωμών (γνωστών ως ofrendas), τιμώντας τους νεκρούς, στους οποίους τοποθετούνται οι φωτογραφίες των αποθανόντων, κεριά, αγαπημένα τους προσωπικά αντικείμενα, αλλά και φαγητά, όπως: enchiladas, mole, arroz con leche, tamales και ποτά, όπως τα atole de chocolate. Στα κεράσματα της ημέρας την τιμητική τους έχουν τα “Calaveras”, ζαχαρωτά σε σχήμα κρανίου, φέρετρου ή σκελετού, καθώς επίσης και το περίφημο «ψωμί των νεκρών» (Pan de Muertos), ένα ψωμί με γλυκάνισο διακοσμημένο με νεκροκεφαλές, σε στρόγγυλο σχήμα, που συμβολίζει τον κύκλο της ζωής, πασπαλισμένο με κόκκινη ζάχαρη που αποτελεί συμβολισμό για το αίμα. Στους στολισμούς δεσπόζουν τα λουλούδια cempasuchitl (κατιφέδες, στη γλώσσα Ναουάτλ, γνωστά ως «λουλούδια του θανάτου»). Σύμφωνα με την παράδοση, το κιτρινοπορτοκαλί χρώμα τους φωτίζει τον δρόμο και βοηθά τους νεκρούς να γυρίσουν στον τόπο τους και τα εν ζωή αγαπημένα τους πρόσωπα. Συχνά, τα πέταλά τους στρώνονται στο έδαφος δημιουργώντας μονοπάτια, ώστε να βρουν οι ψυχές τον δρόμο και να μη χαθούν.

Από το 2008, η “Día de Los Muertos” έχει εγγραφεί στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της Unesco, αναγνωρίζοντας την σπουδαιότητα αυτής της γιορτής. Η Ημέρα των Νεκρών στο Μεξικό έγινε ιδιαίτερα γνωστή μέσω της ταινίας κινουμένων σχεδίων “Coco” της Disney και εκφράζει τη βαθιά πεποίθηση ότι μπορεί να υπάρχει ζωή μετά θάνατον… Άλλωστε, όπως ακούγεται και στην ταινία: “Ο θάνατος δεν είναι υπαρκτός… πεθαίνουμε μόνο όταν οι άλλοι παύουν να μας θυμούνται…”