Φυσικό Μυθιστόρημα | Georgi Gospodinov

Φυσικό Μυθιστόρημα (1999), Georgi Gospodinov, μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, εκδόσεις Ίκαρος

Μετά την προμετωπίδα του πρώτου κεφαλαίου του βιβλίου που a priori μας ενημερώνει για τις προθέσεις του συγγραφέα: «Κάθε δευτερόλεπτο σε αυτόν τον κόσμο υπάρχει ένας κύκλος από ανθρώπους που κλαίνε και ένας λίγο μικρότερος από ανθρώπους που γελάνε. Υπάρχει όμως και ένας τρίτος κύκλος που ούτε κλαίει ούτε γελάει πια. Ο πιο θλιμμένος απ’ όλους. Γι’ αυτόν θέλω να μιλήσω.», ξεκινά το μυθιστόρημα με μιαν ελλειπτική πρόταση, με ένα ρήμα, με μιαν αφοπλιστική δήλωση: «Χωρίζουμε». Ακολουθούν σαράντα εφτά σύντομα κεφάλαια στα οποία ο ήρωας προσπαθεί να διασκεδάσει το γεγονός του χωρισμού μέσα του. Ο ήρωας κάθεται στο ντιβάνι, ο αναγνώστης τον «ακούει» σε ρόλους ψυχαναλυτή – ψυχαναλυόμενου αντίστοιχα.

Καθώς προχωρεί η ανάγνωση, ο αναγνώστης παρασύρεται μεθοδικά στην καταβύθιση στα άδυτα των βιωμάτων και των ψυχικών συμβάντων του ήρωα. Η αφήγηση συγκροτείται ως ένα χρονικό του χωρισμού του αφηγητή με τη γυναίκα του. Ο αναγνώστης συμμετέχει στην καθημερινότητα, στα θραύσματα των γεγονότων. Ο ήρωας κι ο αναγνώστης αναρωτιούνται από κοινού γιατί να γράφεται ένα τέτοιο μυθιστόρημα. Γιατί να γράφονται οι αγωνίες, οι ανησυχίες, οι ενδόμυχες σκέψεις;

Φυσικό μυθιστόρημα

Η απάντηση ενδεχομένως συμπυκνώνεται στη λυτρωτική επενέργεια της τέχνης της γραφής. Ο αφηγητής έχει ανάγκη να εξωτερικεύσει όσα συμβαίνουν στον ψυχισμό του με αφορμή τον χωρισμό. Η οδύνη και η συντριβή του βρίσκουν διέξοδο στον αυτοσαρκασμό, αφού ο αφηγητής απορεί με τον εαυτό του, τις πράξεις του, τις ενέργειές του και τα κίνητρά τους. Παλεύει εσωτερικά να αποδεχτεί την απιστία της συζύγου του που επιφέρει τον χωρισμό τους.

Πολλές φορές όσα εκτυλίσσονται δεν έχουν λογική, δεν ερμηνεύονται, ενίοτε δε γίνεται αντιληπτός ο οργανικός τους ρόλος στο μυθιστόρημα. Η φύση επενεργεί κι αυτή λυτρωτικά. Ή μάλλον κυρίως αυτή! Υπαγορεύει την ανάγκη να αδειάσει η μνήμη από μια σειρά φαινομενικά ασύνδετων μεταξύ τους, αλλά συνδεδεμένων με το διαφιλονικούμενο

«πώς να χωρέσω μέσα μου τον χωρισμό»

και «πώς να θεραπεύσω το πλήγμα που υπέστην». Ο αφηγητής θα παραδεχτεί «Σίγουρα ο άνθρωπος είναι έτσι φτιαγμένος ώστε να μη θυμάται την αρχή. Δεν έχουμε μνήμες από τη γέννησή μας. Η μνήμη δε λειτουργεί, το τμήμα του εγκεφάλου δεν είναι ακόμα έτοιμο. Η αρχή είναι ασαφής και αδιαμόρφωτη. Μια σειρά από κάμποσα τυχαία γεγονότα, που ανοίγουν τον δρόμο σε μια αλυσίδα από αναγκαιότητες».

Ο ήρωας ίσως υποφέρει από διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, όπως φαίνεται από την υπόμνηση αυτών των «τυχαίων γεγονότων», πάντως ο εμπνευστής του υφαίνει το νήμα ενός μεταμοντέρνου, πρωτότυπου μυθιστορήματος για το κενό και τη θλίψη, τις ανθρώπινες σχέσεις, την πολυπλοκότητά τους και τις απρόσμενες συνέπειές τους, όπως εγγράφονται στην ψυχή όσων κοινωνούν.