Ο ΣΙΧΑΝΘΡΩΠΟΣ

Τι σχέση έχουν ένας άνδρας και μια γυναίκα με μια μικτή παρέα από το ζωικό βασίλειο, τον εκπρόσωπο της έννομης τάξης, της «πλαστικής» και της θρησκευτικής εξουσίας, ακόμα και το Θάνατο σε ένα μακρύ υπερρεαλιστικό ταξίδι από την αρχή έως το Τέλος; Το απολαυστικό βιβλίο του Νίκου Κουτσογιάννη «ο ΣΙΧάνθρωπος» είναι μια διαδρομή από τη γέννηση έως το θάνατο, την καταστροφή ή καλύτερα την αυτοκαταστροφή.  

Η ιστορία του ΣΙΧάνθρωπου είναι ένα παραμύθι για μεγάλους, γιατί ξεδιπλώνει ό,τι περιλαμβάνει μια ενήλικη ιστορία, τους προβληματισμούς, τους πειραματισμούς, τις αμφιβολίες, τις παλινωδίες, τον οραματισμό για τη ζωή, το μέλλον και τον κόσμο και σε ένα διευρυμένο πλαίσιο τα κοινωνικά και ηθικοπλαστικά στοιχεία, ειπωμένη με μια παιδική ανεμελιά. Είναι ένα αντι-ρεαλιστικό βιβλίο, με ενέσεις βαθέως ρεαλισμού. Και μοιάζει ανέφελο γιατί καταφέρνει να πραγματευτεί πράγματα επώδυνα, με τρόπο ανώδυνο. Όπως παραδέχεται ο συγγραφέας,

«Η περιγραφή του οπισθόφυλλου, αποδίδει το περιεχόμενο του βιβλίου. Η λέξη «αντι-αισιόδοξο» προετοιμάζει τον αναγνώστη να μην περιμένει να διαβάσει ένα από τα εκατοντάδες βιβλία που κυκλοφορούν προσπαθώντας να τον πείσουν ότι ο ίδιος μπορεί να γίνει καλύτερος ή, ακόμη πιο επικίνδυνο, ότι και ο κόσμος μπορεί να γίνει καλύτερος…

Επιπλέον η λέξη «παραμύθι», που επιβεβαιώνεται από τον συνδυασμό των λέξεων «φαντασία» και «ρεαλισμός», υποδηλώνει πως δεν πρόκειται για βαρύ ανάγνωσμα, προσιτό μόνο σε λίγους φανατικούς της γραφής, αλλά για μια ευχάριστη αφήγηση με απλούς συμβολισμούς, μαγικές δυνάμεις, ζώα που μιλάνε, αν και αυτά που λένε και εννοούν δεν είναι τα αναμενόμενα». 

Στο ΣΙΧάνθρωπο διαβάζουμε, επίσης, σε αράδες σαρκαστικού τύπου για καίρια θέματα που εξακολουθούν να απασχολούν το σύγχρονο άνθρωπο και αντιστοιχίζονται στον τρόπο ζωής του σήμερα, όπως η εδραίωση του καπιταλιστικού συστήματος που διατρέχει ολόκληρο το φάσμα της μοντέρνας κανονικότητας, η επιβολή με συνειδητό ή ασυνείδητο τρόπο κάθε μορφής εξουσίας στους λαούς και η ακόρεστη οικονομική μανία. «Η αναφορά στη θρησκεία και τον καπιταλισμό προειδοποιεί ότι το παραμύθι αυτό δεν απευθύνεται σε παιδιά, αντιστοιχώντας όμως στα θέματα που πραγματεύεται το βιβλίο, που δεν είναι άλλα, παρά οι θρησκευτικές ερωτήσεις, όπως για το αν υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο ή αν υπάρχει έρωτας μετά το σεξ, αλλά και οι καπιταλιστικές απαντήσεις, όπως για το νόημα της μισθωτής ζωής ή για την ανοησία της απλήρωτης εργασίας», επισημαίνει ο κ. Κουτσογιάννης. 

Και αυτό το ΣΙΧ στο πρώτο συνθετικό του τίτλου του βιβλίου χαρακτηρίζει και διαπερνά το σώμα και το περιεχόμενό του, αποσυνθέτοντας το νόημα της ύπαρξης του ανθρώπου, από ανώτερο ον σε κατάπτυστη οντότητα. Στο βιβλίο αναδεικνύονται, επίσης, ζητήματα, όπως το δίπολο καλού και κακού και η μάχη ανάμεσά τους ή καλύτερα στην εξισορρόπηση των αντιθέτων, όχι υπερφυσικά αλλά πραγματιστικά, ο ισχυρός απέναντι στον λιγότερο ισχυρό, αφού, όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας, «αντίθετα με τους ήρωες των παραμυθιών, κανένας μας δεν είναι μόνο καλός ή μόνο κακός και γι’ αυτό μάλλον όλοι μας γινόμαστε χειρότεροι, ατομικά ίσως όχι όλοι, αλλά ως σύνολο σίγουρα ναι. Δεν νομίζω ότι υπάρχει σύγκρουση ανάμεσα στο καλό και στο κακό, μάλλον ισορροπία υπάρχει – και οπωσδήποτε αυτό δεν είναι καλό. Αν θεωρήσουμε ότι το ερώτημα είναι αν τελικά η ζωή που ζούμε θα γίνει καλύτερη ή χειρότερη, εύκολα θα συμπεραίναμε, συγκρίνοντας το παρελθόν με το παρόν, ότι στο μέλλον θα ζούμε καλύτερα, αλλά όχι καλά. Κάθε φορά νικάει το κακό και γι’ αυτό ο κόσμος εξελίσσεται. Αν νικούσε το καλό, ο κόσμος θα έμενε στάσιμος, δεν θα υπήρχε λόγος να συνεχιστεί, ο χρόνος δηλαδή θα καθηλωνόταν στη στιγμή που όλοι θα ήταν ευτυχισμένοι, γιατί μόνο αυτό θα μπορούσα να εκλάβω ως «νίκη του καλού», το να είναι όλοι ευτυχισμένοι, αλλά φυσικά αυτό δεν είναι δυνατό. Έτσι, διαιωνίζεται μια κατάσταση που, ακόμη και αν για λίγους είναι ικανοποιητική, οι περισσότεροι απλώς την αντέχουν ή την ανέχονται, οι περισσότεροι δεν θέλουν να αντιδράσουν ή πιστεύουν ότι δεν μπορούν να αντιδράσουν ή, ακόμη χειρότερα, αντιδρούν σε κάτι που τους έχει ήδη ξεπεράσει», αναφέρει χαρακτηριστικά. 

Υπερβατικές και ιερές, και για ορισμένους λαούς ανέγγιχτες και φιλοσοφικού τύπου, ακόμα, παγιωμένες αντιλήψεις αγγίζονται με αιχμηρό και ταυτόχρονα αστείο τρόπο και μέσα από αντιθέσεις, χωρίς την πρόθεση νουθεσίας αλλά σάτιρας. «Δυστυχώς, δεν μπορώ να πάρω τίποτε στα σοβαρά. Το χιούμορ είναι η άμυνα και η επίθεσή μας. Αν δεν αντιληφθούμε την πραγματικότητα ως ένα κακόγουστο αστείο, το πιθανότερο είναι να αρχίσουμε να πηδάμε από τα παράθυρα. Ο σαρκασμός, λοιπόν, μου βγαίνει φυσικά και απλώς τον άφησα να εκδηλωθεί στο βιβλίο, αφού έτσι κι αλλιώς εξυπηρετούσε το βασικό μου κίνητρο, που ήταν, ντρέπομαι που το ομολογώ, να κοροϊδέψω υπερβολικά διαδεδομένες αντιλήψεις που ξεγελάνε τους ανυποψίαστους «πελάτες», πουλώντας τους θετική ενέργεια και κάνοντάς τους να νομίζουν ότι η ζωή τους έχει νόημα ή, αν δεν έχει τώρα, θα αποκτήσει κάποτε. Παραδέχομαι δηλαδή ότι έχουν δίκιο όσοι με κατηγορούν ότι έγραψα το βιβλίο μόνο και μόνο για να ειρωνευτώ αποφθέγματα του στυλ «αν θες, όλα τα μπορείς», «να είσαι ο εαυτός σου», «άδραξε τη μέρα», «ο καθένας είναι διαφορετικός», «σημασία έχει το ταξίδι», μας είπε ο κ. Κουτσογιάννης, σε μια στιγμή ευθέως ειλικρινούς εξομολόγησης. 

Ο «ΣΙΧάνθρωπος», είναι ίσως το παράδειγμα προς αποφυγή. Είναι μια περιγραφή από το συνδυασμό των εκπτώσεων που έγιναν στο όνομα της εξέλιξης και των στοιχείων οπισθοδρόμησης, καλά ριζωμένων, που ο εκμοντερνισμός, καμωμένος από ιδιοτέλεια, δεν κατάφερε να οδηγήσει τον κόσμο σε μορφή σπουδαία και τελεία. Είναι η εκπροσώπηση της σύγκρουσης συμφερόντων. Άλλωστε, ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι «το ζήτημα δεν είναι σημερινό, είναι προαιώνιο. Και γι’ αυτό ασχολούμαι με αυτό. Πάντοτε η οικονομία στηριζόταν στην εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο. Και στους δούλους της αρχαιότητας και στη φεουδαρχία και στον καπιταλισμό και στα σοβιέτ και παντού. Και πάντοτε η θρησκεία, με την έννοια της τυφλής πίστης σε μια αόρατη ανωτερότητα, διευκόλυνε την υποταγή στην κάθε εξουσία. Δηλαδή εδώ και χιλιάδες χρόνια όλα αλλάζουν, αλλά στην ουσία όλα παραμένουν ίδια. Βέβαια σήμερα στον «δυτικό» κόσμο είναι πιο ανεκτικοί σε σχέση με το παρελθόν οι εκπρόσωποι της θρησκείας, όπως και των υπόλοιπων εξουσιών, αλλά τα προβλήματα της εκμετάλλευσης και της υποταγής παραμένουν», όπως μας είπε ο κ. Κουτσογιάννης. 

Κι όσο οι σελίδες διαδέχονται η μία την άλλη, ο «ΣΙΧάνθρωπος», αντιθετικά με την εξέλιξη της ιστορίας, μικραίνει στη συνείδηση του αναγνώστη και η έννοια του αντικομφορμιστή ανθρώπου γεννιέται. Του ανθρώπου εκείνου που αναζητήσαμε σε όλο το αναγνωστικό ταξίδι, κορεσμένο με ματαιώσεις και απογοητεύσεις, με προορισμό το θάνατο και την αυτοκαταστροφή, μα που τελικά εκπλήρωσε τη χαραμάδα ελπίδας που περιμέναμε αλλά ταυτόχρονα έθεσε σε πρώτο πλάνο τη δεύτερη ευκαιρία ως επιλογή. «Η αλήθεια είναι», παραδέχεται ο συγγραφέας, «πως δεν πιστεύω ότι υπάρχει καμιά ελπίδα για τον κόσμο μας. Στο τέλος του βιβλίου πράγματι υπαινίσσομαι ότι μέσα από τις αγνές δυνάμεις του παλαιού κόσμου θα δημιουργηθεί ένας καινούργιος, αλλά αυτό το κάνω μόνο και μόνο για να μην απογοητεύσω εντελώς τους απαισιόδοξους αναγνώστες, αλλά και για να μη δυσαρεστήσω τους αισιόδοξους, γιατί οι αισιόδοξοι είναι περισσότεροι και ίσως γι’ αυτό συνεχίζει αυτός ο κόσμος να είναι έτσι όπως είναι», ενώ καταλήγει κάνοντας ο ίδιος μια ευχή,

«θα ήθελα να πιστεύω πως τα πράγματα θα γίνονταν καλύτερα, αν περισσότεροι αγωνίζονταν ενάντια στο άδικο ή αν περισσότεροι έδειχναν αλληλεγγύη στους αδύναμους, αλλά δυστυχώς αυτά που μας χωρίζουν είναι πάντοτε περισσότερα από αυτά που μας ενώνουν ή μάλλον αυτά που μας ενώνουν μεταξύ μας είναι αυτά που μας χωρίζουν από τους άλλους». 

 

* «Ο ΣΙΧάνθρωπος» του Νίκου Κουτσογιάννη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Οδός Πανός