Ο Τόλης Τατόλας γεννήθηκε στην Κατερίνη το 1978 και έχοντας ως βάση την Αθήνα εργάζεται ως διεπιστημονικός καλλιτέχνης. Κατέχει ένα BA (Hons) και ένα BSc (Hons) από το Vakalo College of Art Design/University of Derby και το τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ, αντίστοιχα. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές σε γκαλερί, πανεπιστήμια και μουσεία στην Ελλάδα, την Μεγάλη Βρετανία, την Βραζιλία, την Τσεχία, την Αυστρία, τις ΗΠΑ και την Λετονία. Έχει συγγράψει το βιβλίο Τα ζώα στην Ομηρική Εποχή (2005, Ερωδιός) και έχει συμβάλει με κεφάλαια στους συλλογικούς τόμους Science and Technology in Homeric Epics (2008, Springer), Law and the Senses: Touch (2020, Westminster University Press) και A Revolução Grega de 1821: Hino à Liberdade – Οs 200 anos da Grécia Moderna (2022, Alêtheia).

Τον τελευταίο καιρό έχουμε ακούσει αρκετές φορές το όνομα σου. Τι έχει συμβεί;

Το τελευταίο δωδεκάμηνο ήταν μια πολύ παραγωγική περίοδος τόσο σε επίπεδο έκθεσης έργων μου, που έχουν παραχθεί τα τελευταία χρόνια, όσο και σε επίπεδο δημιουργίας σημαντικών νέων έργων. Σημείο σταθμός, ήταν η πρώτη μου ατομική έκθεση “SP Urbanogram” σε μουσείο σύγχρονης τέχνης, στο MAB στο Σαο Πάολο, και με κάποιο άγνωστο ή και μαγικό εάν θέλεις τρόπο το ένα πυροδότησε το άλλο.

Δηλαδή;

Όλο αυτό το διάστημα το έργο μου εκτέθηκε εκτός από την Βραζιλία, στις ΗΠΑ, στην Λετονία και φυσικά στην Ελλάδα. Συνολικά είχα 7 συμμετοχές σε ομαδικές εκθέσεις, 4 ατομικές εκ των οποίων οι δυο σε μουσεία και μια ανάθεση μιας μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση.

Είσαι ένας εικαστικός που χρησιμοποιεί ευρεία γκάμα μέσων.

Χρησιμοποιώ πολλά μέσα διότι δεν μπορώ να με περιορίσω σε ένα μόνο συγκεκριμένο. Η ζωγραφική, η γλυπτική, το σχέδιο, η φωτογραφία και άλλα, ακόμη εάν θέλεις και η συγγραφή, είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμό, μου δίνουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο αυτά που επιθυμώ. Ακόμη και τα επιστημονικά πεδία από τα όποια αντλώ σκέψεις και ιδέες είναι εντελώς διαφορετικά. Για παράδειγμα η βιολογία, η ανθρωπολογία, η ιστορία κλπ. Τελευταία δε, σκέφτομαι ότι ο όρος εικαστικός είναι και αυτός περιοριστικός. Για παράδειγμα χρησιμοποιώ τον ήχο από το 2019 σε κάποια έργα μου.

Πρόσφατα είδα μια ατομική έκθεση σου αμιγώς φωτογραφίας. Ήταν ο πατέρας σου φωτογράφος, εάν δεν κάνω λάθος;

Ναι είναι αλήθεια. Μεγάλωσα με μια φωτογραφική μηχανή στα χέρια μου. Πέρασα επίσης από μικρός πολλές ώρες μέσα σε σκοτεινό θάλαμο. Η φωτογραφία είναι ένα μεγάλο κομμάτι της πρακτικής μου. Πέρα από την straight φωτογραφία που κυριαρχεί στο φωτογραφικό μέρος της δουλειάς μου, με ενδιαφέρει πολύ και η αναζήτηση των ορίων αυτής, είτε ψηφιακά είτε χειρωνακτικά.

Όταν λες χειρωνακτικά;

Εννοώ την απτική δημιουργική σχέση που έχω με την φωτογραφία αφού αυτή εκτυπωθεί στο χαρτί. Για παράδειγμα ένα μέρος είναι η δημιουργία φωτογραφικών ψηφιδωτών, τεμαχίζοντας φωτογραφίες και ανασυνθέτοντας τες είτε ελευθέρα είτε συνδέοντας τες με συρραπτικό. Και ένα ακόμη είναι ο επιζωγραφισμός.

Τι είναι για σένα η φωτογραφία;

Η φωτογραφία είναι ένα μέσο προσβάσιμο σε όλους τους ανθρώπους. Αυτό το κάνει αμέσως και πολύ δύσκολο τόσο σε επίπεδο καλλιτεχνικό όσο και σε επίπεδο αγοράς τέχνης. Ο καθένας μπορεί να βγάλει μια φωτογραφία, και αυτό είναι ένα πολύτιμο δώρο της τεχνολογίας στον άνθρωπο. Για μένα φωτογραφία είναι το θέμα, η σύνθεση στο κάδρο και το φως. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με μια μηχανή κινητού είτε με μια μηχανή πολλών χιλιάδων ευρώ. Είναι άλλωστε και κυρίαρχο θέμα συζητήσεων που έχω με εικαστικούς αλλά και φωτογράφους.

Θεωρείς ότι η καλλιτεχνική αξία της εικόνας εξαρτάται από το ποσό τεχνολογικά προχωρημένο είναι το μέσο που την παράγει;

Εάν η απάντηση ήταν ναι, τότε θα πρέπει να απαξιώσουμε μάλλον ένα τεράστιο κομμάτι της φωτογραφίας, από την ανακάλυψη της μέχρι σήμερα. Δηλαδή, όχι. Σε καμία περίπτωση δεν το πιστεύω αυτό. Μπορεί πολύ άνετα μια όχι και τόσο νεταρισμένη φωτογραφία να είναι πολύ πιο ισχυρή και κατ’ επέκταση μεγαλύτερης καλλιτεχνικής αξίας από μια απόλυτα άρτια τεχνικά, η όποια δεν επικοινωνεί κάτι το ιδιαίτερο στον θεατή. Και αυτό, το νετάρισμα, είναι απλώς μόνο ένα παράδειγμα-κριτήριο στην τεράστια υπόθεση φωτογραφία.

Όσο είμαστε εδώ, στο στούντιο σου, παρατηρώ ότι τα έργα σου έχουν έντονη συνάφεια με την αρχιτεκτονική.

Η έννοια του χώρου είναι κάτι που με γοητεύει από την πρώιμη ακόμη εφηβική ηλικία. Άλλωστε και κάποιες από τις ακαδημαϊκές σπουδές μου είναι πάνω στο σχεδιασμό χώρων. Χώρος είμαστε και οι ίδιοι οι άνθρωποι, ο οποίος ορίζεται από το δέρμα μας. Η αρχιτεκτονική με συναρπάζει διότι ως μια εφαρμοσμένη τέχνη θεωρώ ότι είναι εργαλείο στα χέρια του ανθρώπου όχι μόνον για να στεγάσει αλλά να κάνει πολύ περισσότερα, όπως να διαμορφώσει για παράδειγμα ταυτότητα, μνήμη και συνείδηση.

Στην ταυτότητα, τη μνήμη και τη συνείδηση αναφερόταν και η τελευταία σου έκθεση «Απομεινάρια μιας Πτώσης».

Ναι, είναι ένα πρότζεκτ που έχω ξεκινήσει εδώ και 15 περίπου χρόνια. Φωτογραφίζω τα απομεινάρια γκρεμισμένων παλαιών κτηρίων που διατηρούνται στις μεσοτοιχίες με μεταγενέστερα κτήρια. Χτενίζοντας τις πόλεις προσπαθώ να καταγράψω εκείνα τα απομεινάρια που εμένα με συγκινούν. Τα έργα έχουν να κάνουν με τον ιδιωτικό χώρο που γίνεται δημόσιος, τη μνήμη και τις ιστορίες των ανθρώπων που κατοικούσαν σε αυτά και την καταστροφή της αρχιτεκτονικής κληρονομίας. Η έκθεση διοργανώθηκε από την MONUMENTA και τον Δήμο Αθηναίων.

Μου δίνεις την εντύπωση ανθρώπου που προσπαθεί να προσεγγίσει το μοντέλο Homo universalis.

Είναι ακριβώς αυτό. Από μικρός δεν μπορούσα να μπω σε ένα καλούπι εξειδίκευσης και δεν με ενδιέφερε κιόλας. Ήμουν ένα παιδί που έβρισκε ουσιαστικό ενδιαφέρον σε εντελώς διαφορετικά μαθήματα. Ο τρόπος που ο εγκέφαλος μου προσεγγίζει κάτι, είναι πολύπλευρος. Θεωρώ, ότι ο άνθρωπος, για να επιβιώσει με την συνθήκη με την όποια υπάρχει στον πλανήτη χρειάζεται να γίνει λίγο αναγεννησιακός, πολυμαθής. Η σφαιρική γνώση και έρευνα είναι αυτές που θα κληθούν να δώσουν λύσεις σε πολλά ζητήματα στο εγγύς μέλλον.

Τα επόμενα βήματα της διαδρομής σου, ποια θα είναι;

Στόχος μου είναι να παρουσιαστεί η έκθεση Απομεινάρια μιας Πτώσης και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως για παράδειγμα στον Πειραιά και στην Θεσσαλονίκη, ενώ είμαι ήδη σε συζητήσεις για την έκδοση λευκώματος που αφορά το συγκεκριμένο project. Στα σχέδια μου επίσης είναι και κάποιες εκθέσεις που θα παρουσιαστούν εκτός Ελλάδας.