Βασιλική Σηφοστρατουδάκη

Η Βασιλική Σηφοστρατουδάκη είναι σύγχρονη Ελληνίδα εικαστικός καλλιτέχνης και το σταθερό πρόσωπο πίσω από τον χώρο Yellow Brick, στην Νέα Ιωνία. Η δουλειά της αγκαλιάζει διάφορες πρακτικές προσεγγίζοντας τόσο την εμπειρία της τέχνης, όσο και της ζωής σαν μουσικό σκορ.

Γ.Β.: Βασιλική, δίνεις την εντύπωση ενός καλλιτέχνη που εστιάζει πολύ στις διαδικασίες και το υλικό και λιγότερο στο τελικό αποτέλεσμα, στο έργο τέχνης σαν αντικείμενο. Θα ήθελες να μιλήσεις για αυτή την προσέγγιση;

Β.Σ.: Νομίζω ότι η διαδικασία είναι το αποτέλεσμα, αν υπάρχει αποτέλεσμα. Δηλαδή, ο χρόνος κι η εμπλοκή με κάτι, οι σχέσεις που δημιουργούνται γύρω από αυτό το κάτι το οποίο είναι συνήθως μια ιδέα ή ένα περιβάλλον, φανερώνει και την υλικότητα των πραγμάτων. Αλλά η υλικότητα των πραγμάτων δεν είναι για να φτιαχτεί ένα αντικείμενο καθαυτό- κυρίως, γιατί μου αρέσει να φτιάχνω κι αντικείμενα- αλλά η εμπλοκή κι η σχέση με αυτά. Π.χ. ξεκίνησα να φτιάξω κάποια φύλλα από πορσελάνη και η αρχή ήρθε μέσα από μια άλλη έρευνα, από το ενδιαφέρον μου για τα φυτά και την σύνδεσή μου με τις Μουριές και κατά κάποιο τρόπο άρχισα να ονειρεύομαι αυτό το αντικείμενο. Αποκαλύπτεται μια διαδικασία παρατήρησης των δέντρων ως αφηγητές, της ιστορίας ή των περιοχών άρα δεν ξέρω ποιο ακριβώς είναι το έργο ανάμεσα σε όλα αυτά αλλά μέσα από την εμπλοκή μου αλληλοσυμπληρώνονται. Αυτό συμβαίνει μέσα από εργαστήρια, συζητήσεις, έρευνα αλλά κι από την ανάγκη να ακουμπήσω κάτι, να πιάσω κάτι. Το αποτέλεσμα πολλές φορές δεν είναι πολύ συγκεκριμένο ή έχει την τυχαιότητα του χρόνου.

Γ.Β.: Είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό που λες γιατί περιγράφεις την σχέση με την τέχνη με έναν πολύ ξεχωριστό τρόπο. Μιλάς για ένα σύνολο από εμπειρίες οι οποίες δεν ανήκουν σε έναν άνθρωπο μόνο αλλά σε πολλούς μαζί. Έτσι έχουμε μια συλλογή από υποκειμενικές απόψεις. Υποκειμενικές και ταυτόχρονα αυτόνομες. Δηλαδή υπάρχει κάτι το βαθιά ανθρώπινο κι ελεύθερο σε αυτό που κάνεις.

Β.Σ.: Πάντα υπάρχει από πίσω ο καλλιτέχνης που ονειρεύεται, σκέφτεται, διαβάζει, προσκαλεί αλλά θα ήθελα να υπάρχει αυτή η πολυφωνία, σαν να ενώνουμε τις διαφορετικές χροιές των φωνών. Οι διαφορετικές υφές των φωνών, είτε είναι ανθρώπινες ή από το περιβάλλον και τις εμπειρίες, από τα συναισθήματα θα μπορούσαν να έρθουν μαζί και να δημιουργήσουν κάτι ανοιχτό, ώστε όταν θα το δει κάποιος άλλος να μπορέσει να περιηγηθεί σε αυτές. Κι είτε να προσφέρει ή να αφαιρέσει, ακόμα και να απορρίψει… Το τι θα κάνει δεν είναι τόσο σημαντικό όσο η ελευθερία της κίνησης ή της ακοής. Να μπορέσουμε να ακούσουμε κάτι το οποίο να επιτρέπει αυτή την πολυφωνία αν είναι δυνατόν. Τώρα, δεν είμαι πολύ σίγουρη κατά πόσο το πετυχαίνουμε (γελάει).

Γ.Β.: Αισθάνομαι ότι δημιουργείς μια συνθήκη ενός σπουδαίου δώρου μέσα από αυτές τις διαδικασίες, γιατί δίνεις στον θεατή ή στις συμμετέχουσες στα εργαστήρια σου χρόνο. Χρόνο για να παρατηρήσουν ή να νιώσουν, να ενεργοποιήσουν τις αισθήσεις τους για κάτι που όμως δεν τραβάει την προσοχή 100%.

Β.Σ.: Πιστεύω πως ο χρόνος είναι κάτι το πολύ προσωπικό, κι ο τρόπος με τον οποίο εμπλεκόμαστε σε αυτόν. Μακάρι οι συναντήσεις που κάνουμε, είτε μέσα από το Yellow Brick ή άλλων πρότζεκτ να επιτρέπουν να εξερευνήσουμε την έννοια του χρόνου, των εποχών. Σαν άνθρωποι υπάρχουμε μέσα σε διαφορετικές εποχές, και δεν χρησιμοποιώ την λέξη με την έννοια της ιστορικότητας αλλά με αυτήν της εναλλαγής. Άνοιξη, Χειμώνας, Καλοκαίρι και Φθινόπωρο, να μπορούμε να ανθίζουμε και να μπορούμε να μαραινόμαστε. Και κάπως μέσα εκεί να μπορούμε να συνυπάρχουμε γιατί είναι όλα σημαντικά κομμάτια της ζωής μας.

Γ.Β.: Χρησιμοποίησα αυτή την λέξη και νωρίτερα αλλά έχεις μια πολύ ανθρώπινη προσέγγιση στην τέχνη. Όχι ανθρωποκεντρική αλλά ανθρώπινη.

Β.Σ.: Υπάρχει μια φράση που χρησιμοποιούμε με μια φίλη όταν συζητάμε. Συχνά λέμε “είναι ανθρώπινο”. Η τέχνη είναι μέσα στην ζωή σαν το οξυγόνο. Μέρος της ζωής μας, της καθημερινότητας και για αυτό παίρνει και διαφορετικές μορφές, χροιές. Σκέφτομαι το σύνολο σαν έναν κήπο κι εγώ παραμένω αυτός που παρατηρεί τον κήπο. Ίσως φυτεύει, ξεχορταριάζει και παράλληλα είναι μέρος αυτού του κήπου, άλλες φορές είναι το χώμα, άλλες το φυτό κι άλλες ο κηπουρός.

Γ.Β.: Μπορώ να δω αυτό το στοιχείο στην δουλειά σου. Άλλες φορές είσαι το αντικείμενο, άλλες το υποκείμενο κι άλλες ο ανεξάρτητος παρατηρητής. Θα ήθελα να σε ρωτήσω κάτι. Σκέφτομαι πως η τέχνη σου είναι πολύ συμπεριληπτική διαφόρων πρακτικών. Άλλοτε σχεδιάζεις, ζωγραφίζεις, μαγειρεύεις και προσφέρεις μια πολυαισθητική εμπειρία. Υπάρχει κάποιο εστιακό σημείο στο οποίο επιστρέφεις;

Β.Σ.: Ίσως στο μολύβι, τον πηλό που είναι οι δικές μου άγκυρες μαζί με την ποίηση. Ίσως μπλέκονται και μέσα μου τα όρια μεταξύ μαγειρικής, ραφής κ.α. αλλά πάντα είναι σημαντικό να δημιουργηθεί το περιβάλλον στο οποίο θα βρεθούμε. Η υλικότητα του κάθε πρότζεκτ είναι σε συνάρτηση με το περιβάλλον, το οποίο με την σειρά του είναι ό,τι το καθιστά, ακόμα κι ο χρόνος, το σημείο, ο τόπος, ποιοι θα συμμετέχουν. Η υλικότητα προκύπτει ακόμα και μέσα από το δικό μου παιχνίδι, ή απορίες. Για παράδειγμα πώς μπορώ να φτιάξω αυτά τα φύλλα; Μπορεί ως το τέλος να γίνουν θραύσματα ή κομμάτια, δεν ξέρω πως θα γίνει ή να γίνει μια σειρά από παρατηρήσεις για το πως φτιάχνεις τα φύλλα ή αν μπορεί κανείς να φτιάξει τα φύλλα. Οι μικρές “άγκυρες” είναι μια πιο προσωπική πρακτική. Με τον πηλό και το μολύβι βρίσκω εγώ την ηρεμία. Και με τις βόλτες, το περπάτημα. Οι παρατηρήσεις του ήλιου, του φωτός, των φυτών είναι πράγματα που με ξαναφέρνουν κάπου, σε ένα σημείο εκκίνησης.

Γ.Β.: Οπότε υπάρχουν κάποιες παραδοσιακές προσεγγίσεις που τις εντοπίζουμε παντού, ακόμα και στην παιδική τέχνη, όπως το στοιχείο του παιχνιδιού. Το παιχνίδι έχει ιδιαίτερη σημασία για τον δημιουργικό άνθρωπο και είναι θλιβερό το σημείο όπου κάποιος δεν μπορεί πλέον να παίξει. Αλλά θέλω να μου πεις πως συνδέεις όλες αυτές τις χειρονομιακές διαδικασίες με τα κείμενα και την μηχανική αναπαραγωγή, όπως τις φωτοτυπίες.

Β.Σ.: Έχω γράψει ένα κείμενο με τίτλο “writing is drawing and drawing is writing”. Για εμένα το να γράφω είναι σαν να σχεδιάζω, σαν να φτιάχνω ένα σχέδιο. Δεν είμαι συγγραφέας ακριβώς. Είναι αντίστοιχα κι όταν ζωγραφίζω, στην ουσία γράφω. Η μηχανική αναπαραγωγή προέρχεται από την σχέση με τα βιβλία. Από παιδί χανόμουν μέσα στα βιβλία κι έφτιαχνα βιβλία σαν γραφίστας. Αυτή η οργάνωση μέσα στο φορμάτ του βιβλίου, η σχέση με αυτό με οδηγεί στην φωτογραφία η οποία γίνεται κι αυτή ένας μεγεθυντικός φακός. Απομονώνει κάποιες στιγμές. Ο χρόνος είναι όμως αυτό που τα ενώνει όλα. Η παρατήρηση μέσα στον χρόνο. Για παράδειγμα οι φωτογραφίες που είχα τραβήξει από τις τουλίπες είναι μια καταγραφή του χρόνου.

Γ.Β.: Θα ήθελα επίσης να μου μιλήσεις για την σημασία της επικοινωνίας μέσα στο έργο σου. Πως κάποια έργα ολοκληρώνονται με την συμμετοχή άλλων ανθρώπων ενώ πάλι το φυσικό αντικείμενο μπορεί να απουσιάζει. Το σύστημα είναι διαρκών ανοιχτό. Αυτό είναι επιδίωξη ή κάτι που προκύπτει;

Β.Σ.: Είναι ανοιχτό αλλά αλληλοσυμπληρωνεται. Έχω την αίσθηση πως έχει άνω τελείες κατά κάποιο τρόπο, αντί για τελείες. Είναι κι ανάσες ταυτόχρονα. Το ένα βρίσκεται μέσα στο άλλο και το ένα γεννάει το άλλο. Ίσως και για εμένα είναι ένα ζήτημα το πως συνεχίζω. Πως γίνεται κάτι να συνεχίζει και να αποκτάει μια κίνηση η οποία στην πορεία χάνεται ή ολοκληρώνεται κάπου αλλού. Δηλαδή δεν είναι ανάγκη εγώ πάντα να γνωρίζω το αποτέλεσμα του εργαστηρίου. Η ολοκλήρωση μπορεί να γίνει μέσα σε κάποιον άλλο χωρίς να έχω εγώ πάντα την κυριότητα του τελικού πράγματος. Μπορώ όμως να έχω την αφορμή. Είναι σαν ένας σπόρος που δεν ξέρεις ακριβώς πως θα εξελιχθεί.

Γ.Β.: Με οδηγείς στην επόμενη ουσιαστική ερώτηση: τί είναι το yellow brick;

Β.Σ.: Το Yellow Brick είναι ένα πρότζεκτ που ξεκίνησε το 2016 σαν μια απορία για το πως μπορεί κάτι να μεγαλώσει χωρίς να γίνει μνημειακό, αλλά με την συνάντηση ανθρώπων. Πως μπορεί το ένα να γίνει ένα συν ένα συν ένα συν ένα κοκ. και πως μπορεί αυτό να γίνει μια χορογραφία στον χρόνο με διαφορετικούς ανθρώπους. Φιλοξενούνται διάφοροι καλλιτέχνες με πολλές πρακτικές. Είναι ένας χώρος αυτή την στιγμή. Ιδανικά είναι ένας χώρος που βρίσκει την πολυφωνία του μέσα από τις πράξεις των ανθρώπων που έρχονται. Είναι και οι σχέσεις. Επίσημα είναι ένα artist-run residency αλλά κι ένας τόπος συνάντησης μεταξύ ανθρώπων που έρχονται κι απλόχερα καταθέτουν τα προτζεκτς τους εδώ και μπαίνουμε μαζί σε μια διαδικασία διαλόγου και σύμπραξης.

Γ.Β.: Υπάρχει μια αίσθηση φροντίδας, ενδυνάμωσης και θεραπείας σε αυτό που περιγράφεις.

Β.Σ.: Επίσης δεν το τρέχω 100% μόνη μου. Μπορεί να είμαι ο άνθρωπος που είναι πάντα παρόν, αλλά υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων που αποτελείται από τους φιλοξενούμενους καλλιτέχνες αλλά και μόνιμους συνεργάτες. Είναι μια σύμπραξη ανθρώπων με συμβουλευτικό χαρακτήρα αλλά που πολλές φορές κι έμπρακτα έχουν βοηθήσει στην διαμόρφωση αυτού του προτζεκτ. Πρόκειται για ανθρώπους που γνώρισα σε πολύ διαφορετικές στιγμές της ζωής μου και μπήκαμε μέσα σε αυτή την διαδικασία όλοι μαζί, με τους χρόνους και την διαθεσιμότητα που έχει ο καθένας. Άρα νιώθω πως είναι κι αυτό μια ξεχωριστή συζήτηση. Είναι και κάτι το οποίο ευελπιστώ να έχει εποχές, να ξεκινήσει ή να σταματήσει ανάλογα με τις ανάγκες.

Γ.Β.:Αισθάνομαι πως ο χαρακτήρας σου και ο χώρος αλλά κι όλες οι δράσεις στις οποίες συμμετέχεις ή οργανώνεις δημιουργούν κάτι πολύ εκτεταμένο, κάτι όμορφο και με ρίζες. Θα ήθελα να μου μιλήσεις για την καλύτερη και την χειρότερη εμπειρία σου σαν καλλιτέχνης, στο σύγχρονο μας περιβάλλον.

Β.Σ.: Οι καλές εμπειρίες είναι πάρα πολλές. Νομίζω ότι οι καλύτερες στιγμές δημιουργούνται κάθε φορά. Π.χ. με κάθε καλλιτέχνη που είναι εδώ κάτι γεννιέται. Νιώθω ότι υπάρχει μια γενναιοδωρία από τους ανθρώπους που έρχονται και μια πολύ όμορφη συνεύρεση. Κάθε καλλιτέχνης που περνάει γίνεται κομμάτι ολόκληρου του προτζεκτ. Καλή εμπειρία είναι σίγουρα και με τα παιδιά στην εκπαίδευση, όπου ξαναμαθαίνω να παίζω. Χειρότερη είναι η οικονομική αμφιβολία και σαν καλλιτέχνης, η εσωτερική πάλη. Μπορεί πολλές φορές να μην φαίνεται αλλά υπάρχει το ζήτημα της αυτοπεποίθησης, ή την αυτοεπιβεβαίωσης πως θα γίνει το επόμενο βήμα, πως θα είμαι εδώ. Αυτό το περνάνε όλοι οι άνθρωποι που ασχολούνται με την τέχνη. Συσσωρεύεται κούραση

Γ.Β.: Αισθάνεσαι πως η έμφυλη ταυτότητα παίζει καθοριστικό ρόλο στο είδος της τέχνης που κάνεις; Επίσης, έχεις αντιμετωπίσει κάποια δυσκολία σε σχέση με αυτή;

Β.Σ.: Νομίζω ότι άμεσα ή έμμεσα μας επηρεάζει όλους. Πρώτα από όλα η συναίσθηση του εαυτού μας είναι κάτι που καλούμαστε να διαπραγματευτούμε πολύ συχνά. Υπάρχουν πράγματα που θεωρούνται δεδομένα και πολλές φορές ερχόμαστε κόντρα σε αυτά. Συχνά δεν μπορεί να υπάρξει διάλογος εάν είναι κάτι το οποίο προϋπάρχει από εμάς. Αυτό δημιουργεί μια συνθετότητα σε διαφορετικά επίπεδα και πολλές φορές δεν συνειδητοποιούμε πως έχει να κάνει με το φύλλο μας, ούτε καν σε προσωπικό επίπεδο. Πως μπορεί όλη αυτή η ανησυχία να συνδέεται με αυτό. Αυτός είναι ένας συνεχής διάλογος. Μια συνέχεια μικρών, καθημερινών κατακτήσεων. Υποτιμητικά βλέμματα έχουμε λάβει όλες, σε διάφορες καταστάσεις, σε δημόσιες υπηρεσίες κλπ αλλά ασυνείδητα ή ενσυνείδητα ενδυναμώνουμε η μία την άλλη, μέσα από την συνύπαρξη και την σύμπραξη. Είναι και μια πρόκληση του τι μπορούμε να προτείνουμε σαν διεκδίκηση. Πως μπορούμε να μην αναπαράγουμε τα αρχέτυπα τα οποία θέλουμε να αντικρούσουμε αλλά παράλληλα και πως συνδεόμαστε, πως αφουγκραζόμαστε; Είναι κάτι το συνεχές στην ζωή των γυναικών. Αναγνωρίζω πως ζω σε μια χώρα όπου υπάρχουν πολλά προβλήματα αλλά υπάρχουν και χειρότερες συνθήκες καταπίεσης και αποκλεισμού. Εμείς τουλάχιστον έχουμε την δυνατότητα συνειδητοποίησης. Μπορεί να ακούγεται μικρό αλλά είναι τεράστιο. Η δυνατότητα να σκεφτούμε πάνω σε αυτό είναι μεγάλο κομμάτι της εξέλιξης κι έρχεται με ευθύνη.

Γ.Β.: Σε ευχαριστούμε πολύ για τις σκέψεις και το μοίρασμα.

 

.