Μα τι είναι η προφορική ιστορία;

Art NoMaN 4860

Η προφορική ιστορία, αποτελεί ένα επιστημονικό πεδίο που σχετίζεται με τη μελέτη και κατανόηση του παρελθόντος. Όπως το έθεσε και η ακαδημαϊκός Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν:

“Ένας απλός ορισμός της προφορικής ιστορίας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχει σκοπό την ηχογραφημένη ή βιντεοσκοπημένη καταγραφή βιωμένων εμπειριών με τη μορφή εκτεταμένων αφηγήσεων ζωής η διηγήσεων για ιστορικά γεγονότα από αυτόπτες μάρτυρες.”

Oral history project captures stories of first wave of Vietnamese Americans

Σε αντίθεση με τη αποκλειστική χρήση ιστορικών εγγράφων σε ρόλο ιστορικών πηγών, η προφορική ιστορία εντοπίζει και αναδεικνύει και τις περιθωριοποιημένες φωνές ατόμων, κοινοτήτων και κοινωνιών, χαρίζοντας μας έτσι ένα μωσαϊκό αφηγήσεων που συμπληρώνει και, σε πολλές περιπτώσεις, διορθώνει την

“επίσημη” ιστορία. Η προφορική ιστορία δίνει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε την εμπειρία των απλών ανθρώπων μέσα στην ιστορία, δίνοντας μας προσωπικές ματιές για γεγονότα και πρόσωπα.

Οι ρίζες της προφορικής ιστορίας εντοπίζονται στη δεκαετία του 1940 και του 1950, όταν ερευνητές και επιστήμονες άρχισαν συστηματικά να συλλέγουν και να διατηρούν προφορικές μαρτυρίες που αφορούν μνήμες και εμπειρίες ανθρώπων.

Ένας από τους πρωτοπόρους σε αυτή τη νέα τάση υπήρξε ο Αμερικανός ιστορικός Allan Nevins. Ιδιαίτερα σημαντικές προσωπικότητες για την προφορική ιστορία είναι επίσης ο Ιταλός ακαδημαϊκός Alessandro Portelli και ο Βρετανός κοινωνιολόγος και προφορικός ιστορικός Paul Thompson.

Τις δεκαετίες του 1960 και 1970 δημιουργήθηκαν τα πρώτα προγράμματα προφορικής ιστορίας, τα πρώτα αρχεία και, φυσικά, οι πρώτοι οργανισμοί που ασχολούνταν με τη συλλογή, διατήρηση και διάδοση της. Η Ένωση Προφορικής Ιστορίας, που ιδρύθηκε το 1966, συνέβαλε στην ανάδειξη της εξαιρετικής σημασίας που έχει η προφορική ιστορία ως κλάδος και ως μέθοδος συλλογής στοιχείων για το παρελθόν.

Η προφορική ιστορία μπορεί να συμπληρώσει ή και να διορθώσει πληροφορίες που λαμβάνουμε μέσω εγγράφων, προσφέροντας έτσι οπτικές που αλλιώς θα χάνονταν για πάντα. Οι προσωπικές εμπειρίες ενισχύουν το βάθος της ιστορικής έρευνας και, σε περιπτώσεις, διαλύουν προκαταλήψεις και στερεότυπα, προτρέποντας τους ιστορικούς να αξιολογήσουν κριτικά τα κυρίαρχα ιστορικά αφηγήματα.

Paul Thompson – Oral Historian

Επιπλέον, η προφορική ιστορία συντελεί στην προστασία στοιχείων της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως είναι η γλώσσα, οι παραδόσεις, τα έθιμα, πού συχνά δεν μπορούν να βρουν φωνή σε γραπτές πηγές. Επιτρέπει, ακόμα, σε ανθρώπους και κοινότητες, που είναι παραδοσιακά αποκλεισμένοι από τη διαμόρφωση επισήμων ιστορικών αφηγημάτων, να μοιραστούν τις δικές τους ιστορίες, επικυρώνοντας έτσι τις εμπειρίες τους. Ο προφορικός ιστορικός μετατρέπει τους “καταναλωτές” της ιστορίας σε ενεργά υποκείμενα, τα οποία συνεισφέρουν τις δικές τους εμπειρίες, διαμορφώνοντας συλλογικά ένα κοινό ιστορικό αφήγημα.

Εν κατακλείδι, η προφορική ιστορία ήρθε για να μείνει, συνεισφέροντας σημαντικά στον εκδημοκρατισμό της ιστορίας και δίνοντας νέες διαστάσεις στις δυνατότητες ακαδημαϊκών και κοινού αναφορικά με την κατανόηση του παρελθόντος. Η κοινωνικοποίηση της γνώσης αποτελεί απαραίτητο ανάχωμα απέναντι σε κάθε δυστοπικό μέλλον. Άλλωστε, είμαστε όλοι εν δυνάμει ιστορικοί, αρκεί να τα ερωτήματα που θέτουμε στην ιστορία, να είναι υποψιασμένα.