Τα Ψυχεδελικά posters που διαμόρφωσαν μια ολόκληρη εποχή!

Ηλεκτρικές, τολμηρές, ερωτικές, επαναστατικές, δυναμικές rock ‘n’ roll αφίσες συναυλιών ανιχνεύονται στην ιστορία αυτής της εξωφρενικής μορφής τέχνης, εκκολάπτοντας πολύχρωμες φαντασιώσεις μιας ψυχεδελικής εποχής, με φαντασμαγορικό προορισμό τα avant-garde κολάζ του new wave και του punk.  

Φυσικά, εννοούμε τη «Χρυσή Εποχή» των εμβληματικών Rock posters μεταξύ 1955 και 1971. Μια οπτική ιστορία ανεξάντλητη, που αφήνει ελάχιστα περιθώρια να υπεισέλθουμε σε μεγάλο εύρος, γεγονός που αποτελεί έναν από τους λόγους που θα αναπτυχθεί σε δύο επιμέρους καταγραφές.  

Κάθε φορά που ένα νέο μουσικό κίνημα έκανε την εμφάνισή του, γεννιόταν και μια νέα τέχνη γραφιστικής, με σκανδαλώδεις εικόνες και πρωτόγνωρες τεχνικές εκτύπωσης. Οι διάσημες αφίσες της ροκ και ψυχεδελικής μουσικής έδωσαν εικόνα στην έκφραση νέων μορφών πειραματικής μουσικής, στυλ ζωής και αντικουλτούρας (Hippies). Οι σπόροι του κινήματος των χίπηδων ενηλικιώνονταν και έμελλε να απομακρυνθούν από τα ιδανικά και την αυστηρότητά της δεκαετίας του 1950. Οι ψυχεδελικοί δημιουργοί των posters της δεκαετίας του ’60 συμμετείχαν σε μεγάλο βαθμό σε αυτόν τον πειραματισμό, όπως εξίσου και το LSD, η μαριχουάνα και η εξέγερση ενός μυαλού που διεύρυνε νέα σύνορα, προσφέροντας τη θέση τους στη νέα αντικουλτούρα.  

Το ασπρόμαυρο της δεκαετίας του 1950 μεταμορφώθηκε το 1960 σε φωτεινά και ζωντανά χρώματα. Ο πειραματισμός σε όλους τους τύπους μέσων διαφήμισης ωθούσε τα όρια του «καλόγουστου», του διαφορετικού και του πρωτότυπου. Με βεβαιότητα, οι αφίσες εκείνης της εποχής μπορούν να μελετηθούν ως μια σειρά από ντοκουμέντα που φωτίζουν γενικές ιστορικές, κοινωνιολογικές, πολιτιστικές και καλλιτεχνικές αλλαγές.  

Rock ‘n’ roll 

Το Rock ‘n’ roll απογειώθηκε από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Πρωταρχική έμπνευση -από όπου και προέκυψαν οι αφίσες συναυλιών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου- στάθηκαν διαφορετικές μορφές ψυχαγωγίας, όπως ήταν τα τσίρκα και οι παραστάσεις Grand Ole’ Opry. Δεν μπορούμε όμως να παραλείψουμε να αναφερθούμε και στην εικαστική συμβολή της Jazz και των εμφανίσεων των αναγνωρισμένων συγκροτημάτων εκείνης της εποχής. Οι συγκεκριμένες αφίσες δημιουργούνταν σε χαρτόνι και δεν ήταν ιδιαίτερα όμορφες. Αν και θεωρούνται σπάνιες λόγω πρωτοτυπίας, σχεδιάζονταν με γνώμονα απλώς να τραβούν την προσοχή. Στη συνέχεια, μια νέα μορφή τέχνης θα εξελισσόταν. Η άνοδος και η ανάπτυξή της θα τεκμηρίωναν το περίπλοκο μοτίβο μιας επαναστατικής, δημιουργικής ενεργοποίησης. 

Στην τεράστια ιστορία των αφισών συναυλιών δε μπορούμε να παραβλέψουμε το σημαντικό έργο της «Hatch Show Print», μιας εταιρείας με έδρα το Nashville (Νάσβιλ) του Tennessee (Τενεσί), η οποία επικεντρωνόταν στην εκτύπωση γραμματοτύπων, μιας διαδικασίας συμπίεσης χαρτιού πάνω σε ξύλινα ή μεταλλικά γράμματα που καλύπτονται με μελάνι. Αυτή η μορφή εκτύπωσης είναι η κληρονομιά του Hatch. Ωστόσο, η πρώτη αφίσα του δεν δημιουργήθηκε για συναυλία, αλλά για μία διαφήμιση που αφορούσε μια διάλεξη για την ελευθερία των Αφροαμερικανών και δόθηκε από τον Henry Ward Beecher  στο Grand Opera House του Νάσβιλ. Αργότερα, αυτή η τοποθεσία θα γίνει γνωστή ως Grand Ole Opry. Για αρκετά χρόνια, ο Χατς συνέχισε να δημιουργεί αφίσες που διαφήμιζαν αναγνωρισμένες μπάντες, καθιστώντας τον πλέον απαραίτητο στην επικοινωνία των Opry. 

Την ίδια χρονική περίοδο, η «Globe Poster» στη Baltimore (Βαλτιμόρη) του Maryland (Μέριλαντ) δημιουργούσε επίσης τις δικές της αφίσες γραμματοσειράς. Η εταιρεία ειδικευόταν στη δημιουργία poster ταινιών, ενώ στην πορεία άρχισε να φτιάχνει αφίσες για σόου στα οποία εμφανίζονταν μουσικοί, όπως η Etta James και ο B.B. King. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, η Globe ενσωμάτωσε στις αφίσες της το μελάνι «Day-Glo». Το συγκεκεριμένο μελάνι ενίσχυε την ορατότητά τους στο σκοτάδι και από απόσταση, γεγονός που το καθιστούσε φθηνότερο και πιο εύκολο στη χρήση. Έθεσε επίσης ένα νέο πρότυπο. Ενώ οι εκτυπώσεις του Globe’s Day-Glo είχαν σχέση με αφροαμερικανούς καλλιτέχνες, οι εκτυπώσεις του Hatch χρησιμοποιούσαν ένα πιο «αμερικανικό γοτθικό» στυλ, συνδέοντάς τες με τη μουσική της κάντρι και το «λευκό» rock ‘n’  roll. 

Ο Hatch ήταν εκείνος που μάς σύστησε τις πρώτες αφίσες του Elvis Presley, οι οποίες είναι σχεδόν αδύνατο να βρεθούν σήμερα, ενώ βασικοί πρωταγωνιστές του πρώιμου rock ‘n’ roll στις δημιουργίες του ήταν και τα μέλη του συγκροτήματος των Beatles.  

Early Rock ‘n’ Roll 

Η συνεισφορά του Disc-jockey Alan Freed στο rock ‘n’ roll και στις πρώτες αφίσες δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση. Αδιαπραγμάτευτα, ήταν εκείνος που έκανε δημοφιλή τον όρο rock ‘n’  roll. Ο Freed άρχισε να παίζει μουσική στα ερτζιανά το 1951, παίζοντας κυρίως R&B μελωδίες και άλλες μουσικές που δημιουργήθηκαν από έγχρωμους καλλιτέχνες. Προκειμένου να παρακάμψει το στίγμα που συνδέθηκε με την αφροαμερικανική μουσική, χρησιμοποίησε τον όρο “rock ‘n’ roll” για να περιγράψει τη μουσική. 

Το πρώτο μεγάλο rock show, σε παραγωγή του Freed το 1952, με τίτλο “The Moondog Coronation Ball” στο Cleveland Arena, ακυρώθηκε όταν εμφανίστηκε παραπάνω από διπλάσιος αριθμός ατόμων από την επιτρεπόμενη χωρητικότητα. Ο Freed μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου άρχισε να διοργανώνει περισσότερες ροκ εκδηλώσεις και περιοδείες, παράγοντας  αρχικά ελάχιστα αντίτυπα αφισών, που αφορούσαν κυρίως τη διαφήμιση των μουσικών και όχι ενός συγκεκριμένου χώρου εκδηλώσεων. Σε αυτές τις παραστάσεις συμμετείχαν καλλιτέχνες, όπως οι: Chuck Berry, Fats Domino και Jerry Lee Lewis.  

Ορισμένες ανεξάρτητες εταιρείες έκαναν την εμφάνιση τους στα μέσα της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας του 1960, που περιλάμβαναν τόσο έγχρωμους όσο και λευκούς καλλιτέχνες rock ‘n’ roll. Πολλές από τις αφίσες για αυτές τις περιοδείες δημιουργήθηκαν από την Globe Poster, συμπεριλαμβανομένου του «The Biggest Show of Stars» την άνοιξη και το φθινόπωρο του 1957. Αφίσες που διαφήμιζαν αφροαμερικανούς καλλιτέχνες συνέχισαν να παράγονται μέχρι τη δεκαετία του 1970.  

Ενώ το Fillmore Auditorium συνδέεται κυρίως με τον Bill Graham και τις ψυχεδελικές αφίσες συναυλιών, λειτουργούσε, για δεκαετίες πριν, κυρίως με αφροαμερικανούς καλλιτέχνες. Ακόμη και όταν το 1966 ανέλαβε ο Graham, χοροί γίνονταν τακτικά στο Fillmore, καθώς και σε παρόμοιους χώρους στην «Bay Area» με θρύλους της Motown, όπως ο Marvin Gaye και ο Otis Redding. 

Country 

Η country μουσική μας συστήθηκε τις δεκαετίες του 1940 και του ‘50 από προσωπικότητες, όπως ο Woody Guthrie και διαδόθηκε τη δεκαετία του 1960 από τους Bob Dylan (Μπομπ Ντίλαν) και Joan Baez (Τζόαν Μπαέζ). Καλλιτέχνες της country και των blues τροφοδότησαν το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα. Ομάδες όπως οι «Freedom Singers» καθιέρωσαν μια μορφή λαϊκής μουσικής, που εκφράστηκε ως πράξη διαμαρτυρίας σε καθιστικές καταλήψεις. Οι αφίσες τους ήταν απλοϊκές και παρουσίαζαν λέξεις, φωτογραφίες και απλά γραφικά. 

Μια ακόμη πηγή θρυλικών posters ήταν ένα ετήσιο λαϊκό φεστιβάλ που παρουσιαζόταν στο Κρατικό Κολλέγιο του Σαν Φρανσίσκο, το «Folk Festival» (Φολκ Φεστιβάλ) του Berkeley (Μπέρκλεϋ), το οποίο ξεκίνησε το 1958 και διήρκησε δέκα χρόνια. Συμμετείχαν καλλιτέχνες, όπως ο Peter Seeger (Πιτ Σίγκερ), ο Ντοκ Γουάτσον και η Joan Baez (Τζόαν Μπαέζ), συνεχίζοντας με πρώιμες ψυχεδελικές μπάντες, όπως οι Jefferson Airplane. Στο Newport Folk Festival, η αφίσα για την πέμπτη χρονιά του φεστιβάλ δημιουργήθηκε από τον Michael Ferguson των «The Charlatans», ενός συγκροτήματος στο προσκήνιο της ψυχεδελικής μουσικής σκηνής. Είχε ένα εντελώς διαφορετικό στυλ από τις αφίσες που είχαν προηγηθεί για το Newport Folk, το οποίο κατά βάση έφερε απλές γραμματοσειρές. 

Επίσης, πολλές αφίσες δημιουργήθηκαν για τη διαφήμιση των συναυλιών του Bob Dylan (Μπομπ Ντίλαν), στις οποίες συμπεριλαμβανόταν κι ένα σπάνιο κομμάτι του Eric Von Schmidt  (Έρικ Φον Σμιτ) που δημιουργήθηκε για την περιοδεία των Ντίλαν και Μπαέζ το 1965. Τυπωθήκαν ελάχιστα αντίτυπα, καθώς ο ίδιος ο Ντίλαν δεν νοιαζόταν πολύ για την αφίσα. 

Βρετανική Εισβολή – 1963-1966 

Οι Beatles εμφανίστηκαν στην εκπομπή The Ed Sullivan το 1964, διαδίδοντας την «Beatlemania», καθώς τον προηγούμενο χρόνο δημιουργήθηκε ένα εμβληματικό κομμάτι της μπάντας με τη μορφή αφίσας. 

Η αφίσα παρουσίαζε την παράσταση της Βασιλικής Διοίκησης στο Παλλάδιο του Λονδίνου και απλώς απεικόνιζε μια φωτογραφία των Beatles να κάθονται δίπλα σε έναν τοίχο από μπλε τούβλα, με μια απλή γραμματοσειρά στο κάτω μέρος. Το τύπωμα έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες και διανεμήθηκε ευρέως σε ολόκληρο τον κόσμο. Δύο άλλες αφίσες των Beatles που χρήζουν ενδιαφέροντος είναι η διαφήμιση του σόου τους στο Shea Stadium το 1965 και εκείνη που προωθούσε την τελευταία τους συναυλία στο Candlestick Park το 1966. 

Η αφίσα του Shea Stadium διαθέτει το ίδιο έργο τέχνης, όπως οι αφίσες των Hatch και Globe και θα έλεγε κανείς πως δεν ήταν αρκετά ελκυστική οπτικά. Ωστόσο, η αφίσα του Candlestick Park είχε διαφορετικό στυλ, καθώς δημιουργήθηκε από τον Wes Wilson, έναν καλλιτέχνη και δημιουργό πρωτότυπων ψυχεδελικών αφισών για συναυλίες. Επειδή οι Beatles είχαν μια σύντομη καριέρα όσον αφορά τις περιοδείες τους, οι αφίσες από αυτές τις συναυλίες είναι εξαιρετικά σπάνιες.  

Προσεχώς, θα αναφερθούμε στα posters των Pcychedelic Conserts επικών συγκροτημάτων και μουσικών, όπως οι: The Grateful Dead, Charlatans, Family Dog, Jefferson Airplane, Jimi Hendrix, The Who και Frank Zappa. Θα περιηγηθούμε στα μονοπάτια της punk και του new wave μέσα από τα εμβληματικά posters των Psychotic Pineapple, Talking Heads, The Ramones, Dead Kennedy’s, Patti Smith  κ.α. Και στη συνέχεια, θα επικεντρωθούμε στη νέα εποχή της commercial rock και της pop art κουλτούρας και τα αξεπέραστα posters που δημιουργήθηκαν για καλλιτέχνες, όπως οι: Pink Floyd, The Doors, Nirvana, Pearl Jam, David Bowie, Iggy Pop, The Rolling Stones, Led Zeppelin, Santana κ.α. 

Stick around for more and rock on,

you Psychedelic readers!!